Muaz Bin Cebel Kısaca Hayatı

Peygamberimizin en yakın sahabilerinden birisi olan Muaz bin Cebel ilk Yemen valisidir. Hazrec kabilesinin Beni Seleme kolundadır. 603 tarihinde Medine’de doğmuştur. Babası Cebel bin Amr annesi ise Hind bint Sehl’dir.

Muaz bin Cebel kimdir? diye kısaca bakılacak olursa o uzun boylu ve heybetli idi. Züht ve takva sahibi olup merak ettiği konuları bizzat Allah resulünden öğrenmiş birisiydi. Hz. Peygamberin kuran öğrenilmesini tavsiye ettiği dört sahabeden birisidir. Diğerleri Abdullah bin Mes’ud, Übey bin Kâ’b ve Ebû Huzeyfedir. O devirde fetva veren altı sahabeden birisidir. Hem kıyamet gününde alimlerin önünde giden ve Kuran’ı Kerim’i en iyi okuyan genç sahabelerden birisiydi.

Muaz bin Cebel Kimdir?

Hicretten 18 yıl önce miladi 603 tarihinde Medine’de dünyaya gelmiştir. Annesi Hind bint Sehl b. Cüheyne babası ise Cebel b. Amr olup muaz küçük bir çocukken vefat etmiştir.  Annesi Hind binti Sehl daha sonraları Selemeoğullarının lideri olan ve cimriliği ile bilinen Cedd b. Kays ile evlendi.

Cedd b. Kays iri yapılıydı, giyim kuşamına dikkat ederdi. Zengin ama bir o kadar da cimriydi. Efendimiz (a.s.v.) bir vakit Selemeoğullarına reisiniz kimdir? diye sormuştu. Onlar da “Cimriliğiyle meşhur Cedd b. Kays” cevabını verince “Cimri olmaktan daha büyük bir hastalık var mıdır?” demişti. Hz. Muhammed (a.s.v) hicret ettiğinde ise Cedd b. Kays görünüşte Müslüman olmuş ama yüreğinde kin beslemişti.

Hz. Peygamberin umre yapmak için yola çıkıp Hudeybiye’ye geldiğinde kafilede Cedd b. Kays da vardı. Efendimiz (a.s.v) müşriklere savaşmaya değil, umreye Allah’a ibadet etmeye geldiklerini haber vermek üzere Hz. Osman’ı Kureyş’e elçi olarak gönderdi. Bir süre sonra Hz. Osman’ın Mekkeliler tarafından öldürüldüğüne dair haberler geldi.

Efendimiz (a.s.v) bu haberi alınca Müslümanları müşriklere karşı ölünceye kadar savaşmak üzere biate çağırdı. Rıdvan ağacı altında yapılan ve bu biate katılanlardan Allah (c.c.) razı olmuş ve Efendimiz biat edenleri cennetle müjdelemişti. 1400 Müslüman içinde cehennemden azad edilmeyen, cennet müjdesini alamayan sadece bir kişi vardı ki o da Muaz b. Cebel’in üvey babası Cedd b. Kays idi.

Zira biat vermek için toplandıklarında Cedd b. Kays oradan uzaklaşmış ve devesinin altına saklanarak biate yanaşmamıştı. Bir rivayette ise devesini aramaya gitmiş ve deve benim için daha önemlidir demişti. İşte Muaz bin cebel böyle bir adamın yanında büyüyordu.

Muaz Bin Cebel Müslüman Oluyor

Birinci Akabe Biatı sonrasında Hz. Peygamber Mus’ab bin Umeyr hazretlerini öğretmen olarak Medine’ye göndermişti. Muaz bin Cebel bu dönemde 18 yaşında iken Müslüman olmuştur. Ondan sonra yapılan İkinci Akabe Biatı ile Hz. Peygambere biat etmiştir. Daha sonra Medine’de İslam dininin yayılması için gayretle çalıştı. Hatta putların acizliğini göstermek için putları dahi kırdığı olmuştur. Bu nokta Hz. İbrahim’e de benzeten sahabeler olmuştur.

Muaz Bin Cebel Özellikleri

Bu muallim sahabe genç, zeki, cesur ve cömert biriydi. İri yapılıydı. Az konuşur ama çok dinlerdi. Hz. Peygamber Medine’ye hicret edince Hz. Muaz (r.a.) O’ndan hiç ayrılmamıştır. Kur’an’ı ve İslâm’ı ondan direk kaynağından sorular sorarak öğrendi. Hz. Peygamberin (s.a.v.) hicret ettikten sonra onunla Abdullah b. Mesud (r.a.) arasında kardeşlik bağı kurmuştur.

Huneyn ve Taif dışındaki bütün gazvelere ve savaşlara katılmıştır. Bu savaşlarda kabilesinin hem bayraktarı hem temsilcisi oldu. Resulullah (s.a.v.) Huneyn Gazvesi’ne giderken onu Mekke’ye önce emir olarak bıtaktı. Daha sonra Kur’an ve dini bilgiler muallimi yaptığından Huneyn ve Taif gazvelerine katılamadı.

Tebük Gazvesinde Hz. Peygamberin bir mucizesi­ni müşahede edenlerden birisiydi. Şöyle ki ordunun suya ihtiyacı vardı. Bir çeşmeye rastlamışlardı. Ama su güçlükle akıyordu. Suyun orduya yetmesinin imkanı yoktu. Sudan bir miktarı Hz. Peygambere getirdiler. O da su ile elini ve yüzünü yıkadı. Sonra tekrar çeşmeye koydular.

Çeş­me öyle bir açıldı ki adeta gümbür gümbür akıyordu. Re­su­lul­lah o sırada yanında olan Hz. Muaz’a “Şayet ömrün olursa bu suyun buraları bağ bahçeye çevireceğini göreceksin.” dedi. Hakikaten de yıllar sonra Hz. Muaz oraların böyle olduğunu görmüş ve Peygamberimizin su mucizesini tasdik etmiştir.

Bir gün Peygamberimiz Hz. Muaz’ın elinden tutmuş ve mealen şöyle demişti. “Ey Muaz, vallahi seni çok severim! Sana şunu tavsiye ederim. Her bir na­mazın akabinde ‘Allahümme einnî alâ zikrike ve şükrike ve hüsnü ibadetike. Yani Yâ Rabbi, seni zikretmek, şükretmek ve güzelce ibadet etmek için bana yardım et” demeyi terk etme.

Yemen’e Görevlendirildi

Hz. Peygamber (s.a.v.), hicretin 9. yılında Hz. Muaz ve Hz. Ebu Musa el-Eş‘ari ile birlikte bir heyeti Yemen’e elçi, zekât memuru ve kadı olarak gönderdi. Heyet başkanı olarak Hz. Muaz’ı tayin etti. Sarığını da Hz. Muaz’ın başına bağladı. Yukarı Yemen bölgesine Ebu Musa’nın Aşağı Yemen’de ise Hz. Muaz’ın görev yapmasını istedi. Hz. Muaz’ın (r.a.) Yemen’de kadılık yaparken nasıl hüküm vereceğiyle ilgili olarak Hz. Peygamber ile aralarında geçen konuşma meşhur olmuştur. Buna göre;

Hz. Muaz öncelikle Allah’ın kitabına göre hükmedeceğini, orada Kuran’dan bir delil bulamazsa Peygamberin sünnetine bakacağını, orada da aradığını bulamazsa kanaatine göre hüküm vereceğini belirtince Hz. Peygamber (s.a.v.) memnun oldu. (Tirmizi, “Ahkam”, 3) Hem halka kolaylık göstermelerini, zorluk çıkarmamalarını ve müjde verip nefret ettirmemelerini tembih etmiştir. (Müslim “Cihad”, 7)

Yemen heyetini uğurlayan Hz. Peygamber bir müddet Hz. Muaz’ın (r.a.) yanında yürüdü. Ona “Her halde bu seneden sonra benimle bir daha görüşemezsin! Umulur ki şu mescidime ve kabrime gelirsin.” dedi. Bunu işiten Muaz Hz. Peygamberin ayrılığına hıçkırarak ağlamaya başladı. Bunun üzerine Efendimiz mealen “Ey Muaz yüksek bir sesle ağlamayasın. Zira feryad edecek bir şekilde ağlamak şeytandandır.” dedi. Ve onu teselli etti. (Müsned, V, 235)

Yemen’deki Beni Bekre kabilesine mesup bir hanımla evlendi. Hz. Muaz bin Cebel Yemen’de peygamberlik iddiasında olan ve kısa sürede Yemen’in birçok yerinde yayılan Esved el-Ansi’nin üç ay gibi kısa sürede ortadan kaldırılmasında önemli rol oynamıştır. 632 tarihinde görevini tamamlayarak Peygamberimizin vefatından bir süre sonra Medine’ye dönmüştür.

Halifeler Döneminde Hz. Muaz

Hz. Ebubekir (r.a.) zamanında Suriye fetihlerine katılmak için halifeden izin istedi. Hz. Ömer onun bilgisine ihtiyaç olabileceğini düşünmüş ve izin verilmemesini istemişse de halife şehit olmak isteyen kimseyi engellemeye hakkı olmadığını söylemiştir. Yermük ve Ecnadeyn savaşlarıyla Dımaşk’ın feth edilmesinde önemli katkılar verdi. Ecnadeyn Savaşı’nda ise ordunun sağ kanadına kumandanlık etti.

Hz. Ömer zamanında Suriye ordusunun kumandanı olan Hz. Ebu Ubeyde bin Cerrah veba salgınında ölünce ordunun başına Muaz bin Cebel geçti. Hz. Ömer fıkhi konularda Hz. Muaz’a başvurulmasını tavsiye ederdi. O geceleyin biraz uyuduktan sonra kalkar Kur’an okur ve namazı eda ederdi. Dinç bir şekilde ibadet etmek niyetiyle uyuduğunu, bu nedenle uykusundan da sevap beklediğini ifade ederdi. (Müslim, “İmare” 15) Daha sonraları ise bazı sahabelerle beraber Suriye’ye muallim olarak görevlendirildi.

Muaz’ın Halife Hz. Ömer’in yanında ayrı bir yeri vardı. Hz. Ömer vefat ederken birisi “Bize kimi halife bıraktın?” dedi. O “Eğer Muaz bin Cebel yaşasaydı onuu halife bırakırdım. Allah’a kavuştuğumda Rabb’im bana ‘Kimi halife bıraktın?’ diye sorarsa senin kulun ve Resulün Hz.Muhammed’in (a.s.m.) “Muaz kıyamet günü, alimlerin önünde tek başına bir cemaattir.” dediği birini bıraktım, derdim.” demişti.

Muaz bin Cebel (r.a.) Hz. Peygamberden 157 tane hadis rivayet etmiştir. Onun vahiy katiplerinden birisiydi. Bir çok sahabe ondan hadis, fıkıh ve kıraat öğrenmiştir. Hz. Muaz 638 tarihinde 38 yaşında iken Ürdün’de olan Kusayru Halid mevkinde amvas taunu diye adlandırılan veba salgınında iki oğlu ve iki hanımıyla vefat etti. Allah rahmet eylesin. Vesselam