Sultan II. Abdülhamit Han’ın Maarif (Eğitim) Nazırı olan Ahmed Zühdü Paşa tarafından 1883 tarihinde yaptırılan Zühtü Paşa Cami ile mektep ve kitabeleri hakkında merak edilen bilgileri bu yazımızda bir araya getirdik.
Zühtü Paşa Camisi avlusunun ana kapısı üzerinde bulunan kitabe incelendiğinde bu cami 2. Abdülhamid zamanında nazır (Bakan) olan Ahmed Zühdü Paşa tarafından 1301 (1884) tarihinde yaptırıldığını anlıyoruz. Hemen yanında bulunan ve şu anda müftülük olarak kullanılan mektep ise 1889 tarihinde yaptırılmıştır.
İstanbul Kadıköy Kızıltoprak’ta bulunan caminin tek minaresi ve şerefesi vardır. Duvarları kâgir olup kubbesi ahşaptır. Caminin bahçesinde ise şadırvan bulunmaktadır. Cami ile caddeyle arasında beş mezardan oluşan küçük bir hazire de bulunmaktadır. Bu hazirede Zühdü Paşa, ikinci eşi olan Hatice Vahide Kamer Hanım, oğlu Asım Bey, kızı Sulhiye Hanım ile vakfın mütevellisi olan kızı Ayşe Lütfiye Hanım’ın mezarları vardır.
Cami avlusunun caddeye bakan ana kapısı üzerinde bulunan kitabe sekiz kartuş içine talik hattıyla yazılmıştır. Kitabede dairesel süsler (gülbezek) olmakla beraber süslü mermer bir alınlıkla da süslenmiştir. Cümle kapısı üzerinde ise ayet kitabesi bulunmaktadır. Ahşap tavanı olan ve dikdörtgen planlı kapalı bir mekân şeklindedir.
Zühtü Paşa Cami Kitabesi
- İmamül müslimin Abdülhamid Hân-ı cihan banin / Eyledi sayeyi şahanesinde bu eser itmam
- Semiyyi fahri âlem Hazreti Zühdü Efendi’nin / İmadı dine vermiştir esası zühdü istihkam
- Ederdi arzu bir camin inşasını daim / Muvaffak eyledi ol zatı paki kadiri allam
- Çıkardım çar yarın himmetiyle hakkiya tarih / Bu Cami’de namaz kılsın gelip çok haşre dek islam / 1301
Kitabenin Günümüz Türkçesi ile Manası:
- Cihanı inşa eden Halife Abdülhamid Han’ın / Muhteşem çalışmasıyla bu eser tamamlandı
- Fahri âlem (Hz. Muhammedin) Hz. Zühdü Efendi’nin / Dinin direğine korunma temeli vermiştir
- O her daim bir cami yaptırmayı istemiştir. / Her şeyi en iyi bilen kudreti sonsuz Allah o temiz kişiyi başarılı etti
- Tarihi çıkardım dört dostun yardımıyla hakkıyla / Müslümanlar mahşere kadar bu camide namaz kılsınlar.
Selâmun aleykum tıbtüm fedhulu hâ hâlidîn (e) / Zumer Suresi 73. Ayet. Meali: Selam sizlere, ne hoşsunuz! Haydi gidin oraya, sonsuza dek kalmak üzere) (Ketebehu Hüsameddin)
Zühtü Paşa Mektebi Kitabesi
Zühtü paşa caminin kuzeybatısında hemen avluya bitişik olan ve zamanında sıbyan mektebi olan binanın cadde yönüne bakan duvarda bir kitabe bulunmaktadır. Kitabe ile bu mektebin camiden beş yıl sonra inşa edildiğini anlıyoruz. Kitabe altı kartuş halindeki üç satırlık olup talik hattıyla yazılmıştır.
- Zıllı kak Abdülhamid Hân hilafet perverin / Mülkü feyzi abadaı irfan eylemektir matlabı
- Peyrev oldu ol Süleymanı zamanın azmine / Asafı kıldı bina bu darı irfan mektebi
- Baş iğer tarih muhtara beliganı zaman / Matlayı ilmü edebtir Zühdü Paşa mektebi / Sene 1306