Berat Belgesi Nedir? sorusunun kısaca cevabı şudur. Osmanlı Devletinde bir memuriyete tayin edilenlere, bir gelirden kendisine gelir tahsis edilenlere, bir şeyin kullanılma hakkı verilenlere, kendisine bir imtiyaz ya da muafiyetin verildiğini gösteren ve padişahın tuğrasını taşıyan belgeler berat denilmektedir. Bu belgelere aynı zamanda berat-ı şerif, nişan, nişan-ı şerîf ve hüküm de denilmiştir.
Berat belgesi basit bir emir ya da tezkire gibi değil divani hat ile yazılır ve tuğra çekilirdi. Beratlar da fermanlar gibi giriş yapılır ve hizmetin adı, yeri, geliri ya da maaşı, kime verildiği, neden verildiği ve kendisinden ne istenildiği, kumandanlık, seraskerlik veya diğer mühim bir vazîfeli ise, berat alanın salâhiyet derecesi açık olarak belirtilirdi.
Berat tuğranın sahibi olan padişahın saltanatı kadar geçerliliği vardı. Yeni tahta çıkan padişah zamanında da geçerli olabilmesi için “tecdid” olduğu belirtilerek yenisi verilirdi. Eğer berat kayıp ise zayi olduğu bildirilere yenisi verilirdi.
Berat belgesi sahibinin ölmesi ya da feragat (kasr-ı yed) etmesi hallerinde ehil olan bir başkasına verilirdi. Eğer bir şekilde verilen berat geri gelirse derkenar olarak deftere işleberek kayot edilirdi.
Beratlar yazılırken verilecek şahsın itibarı, makamı ve kişiye verilen şeyin önemine göre berat ya sade ya da ağdalı bir lisan ile yazılmıştır.
Bir beratın verilebilmesi için bir müracaat ya da bizzat berat isteyen şahsın arzuhali veya belli seviyedeki bir görevlinin arzıyla olmaktaydı. İlgili kalemce incelenir uygun bulunması halinde sadrazamın buyruldu emri ile berat tezkiresi yazılarak beratın hazırlanacağı kaleme gönderilirdi.
Nişancı tarafından tuğrası çekilip berat sahibine teslim edilmek üzere kağıt eminine verilirdi. Berat sahiplerine, mevkisine göre sadece “kubur” adı verilen silindir biçimindeki kutular içinde veya kuburlar atlas keselere konarak konularak verilirdi.
Beratın Rükunları
Berat belgesi Allah’a hamd ile başlar bazen de Hz. Peygamber ve dört halifenin isimleri zikredilir şefaatleri dile getirilirek dua rüknü ile başlardı. Onların altında ise deönemim padişahın tuğrası bulunurdu.
Berat konus önemli ise tuğranın ya sağına ya soluna ya da üstünde bizzat padişah tarafından yazılan “mûcibince amel oluna” veya benzeri bir yazı bulunur ki bu çeşit beratlara “unvanına hatt-ı hümâyun keşide edilmiş berat” denilmektedir.
Verilen belgenin berat olması bundan sonraki “nişân-ı şerîf-i âlîşân…” ya da “sebeb-i tahrîr-i tevkī‘-i…” sözleriyle anlaşılabileceği gibi, emir ya da hüküm kısmına gelmeden evvel ekseriya “bu/işbu berât-ı hümâyunu verdim ve buyurdum ki” ibaresi de belgenin berat olduğu anlaşılır.
Beratlarda duadan sonra gelen ve nakil-iblâğ denilen yerde beratın düzenleniş sebebi, kimin arzıyla, niçin verildiği, yapılan müracaatlar burada belirtilir. Burada berat verilen şahsın eşkâli yer alır. Beratın türüne göre vazife, bedel, tür vb konular altında bulunurdu.
Muafiyet beratlarında verilen şeyler karşılığında istenilenler “emir-hüküm” kısmında, Tekitte ise bir defa daha hatırlatma yapılır ve sonunda tarih eklenir. Maliye beratlarında tarihlerde ucu ince açılmış bir kalem kullanılmıştır. Sol alt köşede ise beratın yazıldığı yer görülmeltedir.
Beratların arka taraflarında yazı ve işaretler bulunmaktadır. Bunlara hüccet-i zahriyye denilir. Ön yüzün sağ yarısının arkasına gelecek resmi miktarı, tarih ve diğer paraflar ise kâğıt, ön yüz iç tarafta kalmak üzere alttan üste doğru katlanarak ve ön yüzdeki yazının ters istikametinde yazılmıştır.
Berat Belgesi Çeşitleri
Beratların konusuna göre muhtelif çeşitleri vardır. Bunlar tımar, iltizam beratı, muafiyet beratı, mülakat beratı, malikane beratı, imtiyaz beratı, beylerbeylik, nişancılık, defterdarlık, vezirlik gibi me’muriyet beratları, imamet, hitabet, feraset ve tababet izni verildiğini belirten beratlar ile serdarlık beratları vb.
Berat Örneği
Tuğra: Mehmed han bin abdul mecid el muzaffer daima Yanında: Elgazi
Nişan-i şerif-i ali şan-ı sami-i mekanı sultan-ı ve tuğrayı garray-ı cihan sitan hakan-i hükmü odur ki
Mevkiyi harpte fevkalede şecaat ve cesaret ibrazı suretiyle hizmeti vataniyede bulunan erkan ümera ve zabitan ve küçük zabitan ve efradın
Ve me’murini askeriye ve mülkiyenin beynel emasil baisi fahr ve mübahat olacak surette taltif ve tesriri emru fermanı hümayunu padişahanem iktizayı celilinden
Bulundğuna ve 3. Kol orduyu hümayunuma mensub 7. sahra topçu alayının 3. Taburunun 7. Bölüğü zabıt vekili gıdvatül emasil vel akran
Kadri efendi muharebatı vakada ibraz eylediği hizmeti haseneden naşi şayesteyi telettufatı seniyeyi şahanem olduğuna binaen bil istihzan şeref sadır olan
İradeyi seniyeyi mülükanem hükmü münifine ve nizamnameyi mahsusuna tevfikan kendisine gümüş liyakat muharebe madalyası i’ta kılınmış olduğunu mutazammın iş bu beratı alişanın
Isdar olundu hurrirar fil yevmi samin aşer min şehri cemaziyel ahire lisene selase ve sülasün ve selase mie ve elf
Bu belgenin videolu okuması aşağıdadır.
Hattı hümayun nedir? okumak için linke tıklayınız.
I have been exploring for a little bit for any high-quality articles or blog posts on this kind of area . Exploring in Yahoo I at last stumbled upon this website. Reading this information So i’m happy to convey that I’ve an incredibly good uncanny feeling I discovered just what I needed. I most certainly will make certain to do not forget this web site and give it a glance on a constant basis.