Zekat Nedir? Zekat Kimlere Verilir Kimlere Verilemez?

Zekat Nedir? Zekat kimlere verilir? Kimlere Verilmez? İslamiyet dinin beş şartından biri olan ve mali bir ibadet olan zekat nedir ve kimlere nasıl verilir yada verilmez. Merak edilenleri yazımızda anlattık.

Zekat dinimizce zenginlik ölçüsü olarak kabul edilen nisap miktarınca mala sahip olanların Allah’ın rızasını kazanmak için ihtiyaç sahibi kişilere vermesi gereken belirli bir miktarı ifade etmektedir.

Bir çok kişi farz olan zekatın ne olduğu ve nasıl hesaplandığını ve kimlere nasıl verileceği konularında bilgi sahibi olmak ve öğrenmek istiyorlar. İşte zekat nedir sorusuna karşılık olarak araştırarak hazırladığımız bilgiler.

Zekat Nedir?

Zekat lügatte artmak, çoğalmak, arıtmak, bereket ve övme manalarına gelmektedir. Genel manada ise belli bir mala sahip olan kişilerin Allah’ın belirlediği belirli bir kısmını Müslümanlara vermesidir.

Zekat hicretin ikinci yılında Medine’de iken farz olmuştur. Kur’an-ı Kerim’de Bakara suresi 43. ayette açık bir şekilde “Namazı dosdoğru kılın, zekâtı verin…” denilmiştir.

Zekatın Farz Olması İçin Hangi Şartlar Gereklidir?

Zekat nedir sorusunu cevapladık. Şimdi şartlarına bakalım. Öncelikle Mükellef olmaktır. Yani zekât verecek birisinin Müslüman, hür, akıllı ve ergen olması gerekmektedir. Bu durumda gayr-i Müslimlere, köle ve cariyelere, akıl hastalarına ve çocuklara zekât farz olmaz.

Nisap miktarı mala sahip olmaktır. Yani temel ihtiyaçları ve borçlarından başka nisap miktarı veya daha fazla bir mala sahip olmak gerekir. Şayet bu kadar malı yoksa zekât farz verilmez.

Zekat malına tam olarak sahip olmaktır. Zekâtı verilecek bir mal varsa bunun mülkiyetine sahip olmakla birlikte bu malın zilyedi bulunması gerekir. Yani onun hüküm ve tasarrufu altında olması demektir.

Zekat malın üzerinden bir yıl geçmiş olmaktır. Diğer ibadetlerde oruç ve hac ibadetinde olduğu gibi zekât içinde hicri takvim esas alınır. Zekâtın farz olabilmesi için nisap miktarı malın üzerinden bir hicri yılın geçmesi germektedir.

Malın borç karşılığı olmaması gerekir. Yani zekâta tabi olan malın borç karşılığı elinde olmamasıdır.

Nisap Miktarı Nedir?

Nisap lügatte ölçülü, sınırlı, işaret manalarına gelmektedir. Genel manada zekâtı belirleyen bir ölçü miktardır. Yani zekatı gerektiren miktarını ifade eder.

Bu miktarı Hz. Peygamber bizzat açıklamıştır. Bu miktar hem o dönem İslâm toplumunun hem sonraki dönemlerde ortalama hayat standardını ve zenginlik ölçüsünü belirtmektedir.

Hadisi şerifte belirlenen nisap miktarları şöyledir. 80,18 gram altın ya da bu miktarda para veya ticaret malı olmak, 40 koyun veya keçisi olmak, 30 sığırı olmak, 5 deve sahibi olmak. Nisap miktarının belirlenmesinde kullanılan ölçülerdir.

Zekat Ayeti

Tevbe suresinin 60. ayeti incelendiğinde zekatın kimlere verileceği sırası ile mealen şöyle bildirilmiştir. “Zekat (sadakalar) Allah’tan bir farz olmak üzere fakirlere, miskinlere, zekat için de çalışanlara, kalpleri İslam’a ısındırılacaklara, Kölelerin borçlularına, Allah yolunda gidenlere, yolda kalmışlara uğrunda harcanır…..”

Zekat Kimlere Verilir?

Yukarıda belirtildiği üzere zekat kimlere düşer? İzah ederek bunların üzerinde duralım.

1) Fakirlere ve Yoksullara: Kur’an’da geçen şekliyle fakirler ve miskin kişilerdir. Bunun ölçüsü ise nisap miktarıdır. Yani fakir demek gelirleri mutat olan ihtiyaçlarını karşılamayan ve borçları hesap edildiğinde nisap miktarından daha az malı olanlardır. Şayet bir işte çalıştığı halde geliri temel ihtiyaçlarını karşılamıyorsa kişi bu sınıfa girer.

2) Allah yolunda olanlara: Allah yolunda olmak ifadesini iki farklı anlamda düşünebiliriz. Birincisi İslam dinin yüceltmek adına cihat yapanlar ki mücahitlere zekât verilir. İkincisi ise Allah rızası için ve O’na ulaşmak için yapılan her türlü hayırlı işlerdir. Sadece Allah rızasını esas alan ve onun için çalışan onun ismini yüceltmek ve tebliğ etmek için çalışanlara zekat verilebilir.  

3) Kalpleri Allah’a ısındırmak: Ayette geçtiği üzere bazı kimseler vardır ki onları İslam’a çekmek ve kalplerini İslâm’a ısındırılmak için zekat verilebilir.

4) Borçlu Olanlar: Kişinin borcu düşülür ve sonrasında nisap miktarı malı kalmaz ise bu sınıfa girer. Şayet bir başkasında malı veya alacağı varsa ve alamıyorsa bu kişi de borçlu sayılır. Bu halde olanlar borcu yüzünden darda bulunanlara zekat vermek borçsuz yoksula vermekten daha faziletli olduğu beyan edilmiştir.

5) Yolda kalmış kimse: Bir yolculuğa çıkan ki o yolculuk iyilik ve faydalı bir iş için olsun. Bu kişi gittiği yere yardım olmadan ulaşamayacaksa bu sınıfa girer. Mesela Hac etmek, savaşa gitmek, mendup olan ziyaretler veya geçim için yapılan yolculuklar örnektir.

6) Köleler: Bir kişiyi kölelikten kurtarmak bu sınıfa girer. Yani hürriyetini para ile satın almak isteyenlere zekât verilir. Bu madde gösteriyor ki İslâm dini insanların hürriyetine önem veriyor. Köleliği istemiyor.

7) Zekât işlerinde çalışanlar: Evet zekât işlerinde çalıştırılan memurlardır. Yani zekât gelirlerini toplamak ve hak sahiplerine dağıtmak için görevlendirilenleri ifade eder.

Zekat Kimlere Verilmez?

1) Ana, Baba, Eş ve Çocuklar: Bir kişi zekâtını yoksul olan eşine, usul ve füruuna veremez. Usul demek bir kişinin anası, babası, dede ve ninesidir. Füru demek ise oğulları, kızları, bunlardan olan çocukları ve torunlarıdır. Şayet boşanacak ve iddeti bekliyorsa bu hüküm kapsamına dahil olur.

2) Müslüman Olmayanlar: Zekât farz olan bir ibadet olduğundan ve kimlere verileceği açıkça belli olduğundan gayri müslimlere, inançsız olanlara ve dininden dönenlere verilemez.

3) Zenginler: Kişi eğer zengin ise zekât vermek caiz olamaz. Zengin de olsa zekat memuru ise kendisine ayrılan payı alabilir. Ya da yolculuk yapıyor ama muhtaç duruma düşmüşse zengin de olsa zekât alabilir.

4) Hz. Peygamber’in Yakınları: Bir bilgi olarak aklımızda olsun Hz. Peygamber’in ailesi zekât ve sadaka almak noktasında yasaklanmıştır.

5) Küçükler ve Akıl Hastaları: 7 yaşından küçük olanlara ve akıl hastalarına doğrudan zekât vermek caiz olmaz. Ama onlara niyetle ailelerine teslim edilebilir.

Zekat Ne Zaman Verilir?

Esasen Zekât vermenin belli bir vakti yoktur. Farz olduğu zamandan itibaren verilmesi gerekmektedir. Bu noktada zaman dolmuş ve şartlar gerçekleşmiş ise acele ederek hemen vermek vaciptir. Zira ölüm her an gelebilir. Özürsüz geciktirmek mekruh denilmiştir. Şafii ve Maliki mezhebinde zekât farz olunca, hemen vermek de farzdır. Eğer ramazan ayı yakın ise bu ayda vermekte tercih edilebilir. 

Zekat Nasıl Hesaplanır?

Bunun için Diyanet İşleri Başkanlığımız güzel bir site hazırlayarak yayınlamıştır. Sizlerde https://zekathesapla.tdv.org/ isimli siteye girerek bilgilerinizi yazarak zekat miktarınızı hesaplayabilirsiniz. Ayrıca sitede hesaplamanın nasıl olacağına dair bir de video bulunmaktadır.

Zekatın nedir ayrıntılı olarak anlattık. Unutmayalım ki zekat olsun sadaka olsun malı azaltmaz bilakis bereketlendirir. Zekatı veren bir çok kişide bunun örneklerini görmek mümkündür. Yüce Allah (c.c) bizleri her halimizde ve anımızda istikametten ve kendi rızasından ayrımasın. Amin