Osmanlıca Tercüme Nedir? Nasıl Yapılır?

Osmanlıca Tercüme veya Osmanlıca Çeviri ibareleri biraz ilginç ve gariptir. Neden mi? Bu ibareleri kullandığımızda sanki başka bir dilden çeviri veya tercüme yaptığımız anlaşılıyor halbuki Osmanlıca dediğimiz şey Türkçe değil midir? Elbette..

Osmanlıca Tercüme… Türk milletinin nereden baksanız bin yıla yakın kullandığı dil olması nedeniyle, Osmanlıca için “Türk milletinin bin yıllık hafızası” ifadesi kullanılabilir. Bu bin yıllık tarihte kültür, sanat, tarih, edebiyat ve ilim konularında sayısız kadim eserler verilmiştir.

Osmanlıca Nedir?

Hal böyle iken Osmanlıca toplumumuzda maalesef yabancı bir dil gibi algılanmaktadır. Hatta tahsil yapmış, okumuş insanlar bile bu algıya sahiptirler. Halbuki şu zamanda kullandığımız dil ne kadar Türkçe ise Osmanlıca dediğimiz o döneminde kullanılan dil dahi o kadar Türkçedir.

O dönemde Türkçeye girmiş ne kadar yabancı kelime Arapça, Farsça vb varsa, bugün dahi o zaman kadar belki ondan daha fazla yabancı kelime dilimizde Arapça, Farsça, İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Latince vb. vardır.

Evet Osmanlıca demek Türkçe aslında demektir. Günümüzün insanları ise Osmanlıca içinde bulunan Kuran harflerinden olsa gerek Osmanlıca eser ve belgeleri Arapça ve Farsça zannetmektedirler.

Bu algı birazda siyasi ve ideolojik baskıların sonucu meydana gelmiştir. Osmanlıcanın tarihte kaldığı ve zor olduğu bilgileri bilinçli bir şekilde empoze edilmiştir. Bu yanlış algıyı kaldırmak için sürekli doğruları söylemek ve güzelce anlatmamız gerekmektedir.

Bildiğimiz üzere Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinden sonra yazılı dilde Kur’an alfabesi benimsenmiş ve 1928 yılına kadar da bu dil kullanılmıştır. Bu harflerin ecdat tarafından uzun yıllar kullanılması İslamiyet’i kabul etmek ve benimsemekten ileri gelmiş olup bu hali karşı dilimiz Arapçalaştı demek doğru değildir.

Bu yanlış algıyı oluşturan noktadan hareket edersek, bugünün yazı dili için de Türkçe değil Latince demek lazımdır. Çünkü dilin kaynağı Latincedir. Kısaca Osmanlı Türkçesi dediğimiz dil, Türkçenin Kuran harfleri ile yazılmış halidir. Yani Türkçedir. Hem gramer yapısı ile Türkçedir, hem de kullanılan kelimeler itibari ile Türkçedir.

Osmanlı devleti zamanında kullanılan Arapça ve Farsça kelimeler dilin Türkçe olma özelliğini değiştirmediği gibi, bugün dahi kullanmakta olduğumuz Latince, İngilizce veya Almanca kökenli kelimeler de dilimizin Türkçe olma özelliğini değiştirmemiştir.

Osmanlıca Öğrenmek Elzemdir

Osmanlıca belgelerin okunması uzmanlık gerektirecek bir hal almış, bu işi ciddi eğitimler almış profesyonel olarak çalışanların okuyacağı bir durum çıkmış. Olması gereken bu mudur?  Sadece akademisyenlerin okuması mıdır? Asla..

Hal böyle iken Osmanlıcayı sadece akademisyenlerin okuması demek yanlışın ta kendisidir. Herkes en azından temel seviyede okuyabilmeli, kademeli olarak tabana yaymalıyız ki okunmayan arşiv belge kalmasın, dedelerimizin mektuplarını, mezar taşlarını, cami ve türbelerin levhalarına turist gibi değil ecdad yadigarı olarak bakıp okunabilsin.

Osmanlıca öğrenmek ve öğretilmesi için son zamanlarda bazı adımlar atılarak üniversitede bazı bölümlere Osmanlıca dersleri eklenmiştir. Sorun böylece aşılmaya çalışılmış ne var ki, bu hareket akademik kariyer yapanların Osmanlıca sorununa yönelik küçük bir şey olsa da halka doğru bir yayılma olmamıştır.

Son yıllarda ise çeşitli sivil toplum kuruluşlarının duyarlı çalışmaları ve Osmanlıca kurslarına önem verilmesi neticesinde Osmanlıca öğrenilmesi ve halktan gelen talep oldukça önemlidir.

Osmanlıca Tercüme Nedir?

Osmanlıca Tercüme veya Osmanlıca çeviri her ne kadar bu tabiri kullanmak bizim için uygun olmasa da literatürde kullanılan bu ifadelerle ilgili bilgileri yayınlıyoruz.

Osmanlı İmparatorluğu sonrası her ne kadar Osmanlıca büyük oranda kullanılmamış olsa da Osmanlı’dan kalan birçok belge, evrak, doküman ve arşiv belgeleri, levhalar, mezar taşları Osmanlıcayı hala geçerli kılmaktadır. İşte Osmanlıca Tercüme bu materyalleri günümüz Türkçesine çevrilmesi yani okunmasıdır.

Osmanlıca Tercüme ve yaşanan zorluklar

Genellikle Osmanlıca çeviri veya Osmanlıca Tercüme karşılaşılan sorunlar şunlardır.

yaparken Batı dillerinde ve Osmanlı coğrafyasında o zaman kullanılan şahıs ve yer isimleri önemli bir sorundur. Eğer o yer ve şahsı daha önce duymadıysanız Osmanlıca tercüme işi oldukça zorlaşır. O zaman tahminle okumaya kadar gidilir.

Zaman içinde okunacak kağıdın yırtılması, yıpranması, mürekkebin dağılması gibi sebeplerden dolayı harfler ya birbirine girer ya silinir bundan dolayı yazıyı okumak oldukça zorlaşır.

Eğer eski bir metin okunuyorsa o dönemi ve tarihi bilmek önemli oluyor hem ifade etmek noktasında hem de günümüz Türkçesiyle yazmakta noktasında olsun.. 

Osmanlıca Tercüme Çeşitleri

1- Osmanlıca Transkripsiyon Çeviri

Günümüz Türkçesi alfabesinde karşılığı bulunmayan harflerin hangi işaret ile gösterileceğini göstermek anlamına gelir. Transkript edilecek metinde bulanan ancak günümüz alfabesinde olmayan (ع) ayn ve (ء) hemze harflerini, ses uzatma ve inceltme işaretleri her defasında çeviride göstermektir. Ayn harfine karşılık (‘), hemze harfine karşılık (’) işareti kullanarak transkripsiyon yapmaktır. Bu şekilde telaffuz edilen seslerin hepsi yazıya geçirilmiş olur.

2- Osmanlıca Hafif Transkripsiyon-Yarım Transkripsiyon Çeviri

Bu çeviride ise transkripsiyon işaretlerinin tamamının gösterilmesine gerek kalmadığı hallerde, içerik bakımından bu karşılıkların kısmi olarak uygulandığı metinlerdir. Bu çeviriye yarım transkripsiyon veya hafif transkripsiyon adı verilir.

3- Osmanlıca Normal Çeviri

Bu çeviride ise çevrilecek metnin aslı koruyarak bugünkü alfabeyle yazılmasıdır. Çeviri yapılırken belgede yazılı olan kelimeler değiştirilmeden nasılsa öyle yazılır.

4- Osmanlıca Günümüz Türkçesi Çeviri

Bu tür Osmanlıca çeviri ise metni yine bozmadan dilini günümüz Türkçesi ile anlaşılır halde çevirmektir.

Osmanlıca Transkripsiyon Alfabesi

Osmanlıca yazılmış bir metni transkripsiyonlu bir halde günümüz Türkçesine çevirirken, günümüz Türkçesinde karşılığı bulunmayan harflerin hangi işaret ile nasıl gösterileceğini gösteren Osmanlıca Transkripsiyon Alfabesi aşağıda verilmiştir.

Osmanlıca Transkripsiyon Alfabesi kullanarak bilgisayarda yazmak ve görüntülemek için Osmanlıca Transkripsiyon Alfabesini vermiş olduğumuz linkten indirerek Microsoft Worde ekleyebilirsiniz..

Osmanlıca Tercüme yapılan Bazı Evraklar

• Matbu Eserler
• Tapu ve senetler
• Temettuat defterleri
• Beratlar ve Fermanlar
• El yazma eserleri
• Gazeteler
• Ahkam defterleri
• Şerriye sicilleri
• Arşiv Belgeleri
• Tezler

Neticeyi Kelam

Konuşmalarda ve yazılarda Osmanlıcadan Türkçeye çeviri / tercüme şeklinde ifadeler kullanıyoruz. Ancak bu tür ifadeler kesinlikle doğru değildir. Neden mi? Aynı dilde çeviri olmaz. Çeviri veya tercüme dediğimizde iki yabancı dil arasında ancak olabilir. Yani yabancı bir dilden başka bir yabancı dile yapılan işleme tercüme veya çeviri denir. O halde Osmanlı zamanında kullanılan Türkçenin günümüz Türkçesine dönüştürülme işlemine Tercüme veya çeviri diyemeyiz.

Akademik çevrelerde ise çoğunlukla transkripsiyon/Osmanlıca belgenin transkripsiyonu ifadeleri kullanılmaktadır. Bazıları ise Latinize etmek ifadesini tercih ederler ki bunların sayısı azdır.  Latinceye çevirmek veya Latin harflerine çevirmek anlamına gelir.

Osmanlıcadan Türkçeye Çeviri, Osmanlıca-Türkçe çeviri, gibi söylemler ile Osmanlıca-Türkçe tercüme, Osmanlıcadan-Türkçeye tercüme şeklide kullanılan söylemler iki yabancı dil arasında dönüştürme eylemini ifade ettiği için kullanmak oldukça yanlıştır. Osmanlıcadan çeviri ifadesi alfabe dönüşümü kast ediyor olsa dahi pek doğru görünmüyor.

Sonuç olarak Kullanılacak kelime elbette ki bir tercih meselesidir. Kullanıcılar elbette bu kelimelerden birini tercih ederler. Bize göre ise bu ifadeler yerine Osmanlıca belge Okumak/Okunur, Osmanlıca Eser Okumak/Okunur şeklinde ifadeler daha doğru bir tercihtir.

Biz bu işi yapıyor muyuz? Osmanlıca okuma(Osmanlıca Tercüme) işiniz olursa iletişim menüsünden ulaşabilirsiniz.

Allah’a emanet olun.. Yorum ve desteklerinizi bekliyoruz.. Dua ile..

Osmanlıca eğitim nasıl olmalıdır konula yazımıza ulaşabilirsiniz?

Kitabe örnekleri ve açıklamalarına linkten ulaşabilirsiniz.