Lahiya Nedir? Osmanlı Layiha Örnekleri

admin 289 Görüntüleme
4 Dk. Okuma süresi

Lahiya kelime olarak herhangi bir konuda bir görüşü ve düşünceyi bildiren yazı, tasarı manasına gelmektedir. Kelimenin aslı Arapçadır.

Osmanlı Devleti layihayıları rapor ve taslak olmak üzere iki belge çeşidi olarak kullanmışlardır. Rapor olarak isimlendirilen layihalar da kendi içinde birkaç gruba ayrılmaktadır. En çok bilinen layiha ıslahat layihalarıdır. Bunlar bir konuda düşünülen ıslahatın kişi veya resmi kurumca kaleme alınmış belgelerdir.

Osmanlı tarihi incelendiğinde birçok layiha hazırlandığını görüyoruz. Tatarcık Abdullah Efendi, Koca Yusuf Paşa, Abdullah Birri Efendi, Sadullah Enveri, Faik Paşa gibi şahıslar tarafından yazılmış olan meşhur layihalar bulunmaktadır.

Layiha çeşitlerinden biri de memuriyet ya da teftiş akabinde tespit edilen konuların kaleme alındığı layihalardır. Bu layiha başka bir devlete giden memurların oradan edindikleri intibalarını bildirdiklerir. Örneğin Yaver Süleyman ve Yüzbaşı Asaf beylerin İran memuriyetleriyle ilgili lâyihalarıdır.

Rapor olarak kullanılan bir başka layiha ise bir mesele hakkında görüş bildiren layihalardır.  Mustafa Reşid Paşa’nın Paris Muahedesi ve gayri Müslimlere verilen imtiyaz fermanı konusunda itirazlara cevap olan layihası örnek gösterilebilir.

Esbab-ı mucibe layihaları başka bir layiha çeşididr. Yeni çıkacak bir kanun yada var olan bir kanundaki değişiklikleri ifade eder. Yapılması planlanan değişikliğin nedenlerini izah üzere kaleme alınan layihalardır. Elviye-i selase (Batum, Kars ve Ardahan illerine verilen isim)  ile ilgili olarak hazırlanan lâyiha buna örnek olarak verilebilir.

İlginizi Çekebilir:   Osmanlıca Karikatür Çalışmaları

Taslak halinde olan layiha kanun, talimatname, şartname gibi belgelerin taslak halidir. Bu layihalar resmi mevkilerce hazırlanabildiği gibi devlet ile sözleşme yapacak şirket veya şahıslar tarafından da hazırlanarak resmi kanallara sunulabilirdi.

Layiha Özellikleri

Layiha diğer belgeler gibi kağıdın üst kenarına yakın bir yerinde ortalarında “hüve” yazısı bulunur. Bilindiği üzere bu yazı besmele yerine kullanılmaktadır. Atalarımız besmele yerine bu tür işaretler koyarak ola ki bu belgelerin yere düşmesi vb  gibi şeylere karşı önlem almıştır.

Az boşluk bırakıldıktan sonra layihanın niçin yazıldığı belirtilir. Layihalarda elkab (makam unvan) bulunmaz. Lakin yazılan makama göre takdim ifadesi farklılık gösterebilir.

Layiha çeşidine göre kağıdın boyutundan tertip şekline kadar farklılık vardır. Rapor olanlarda kağıtların büyüklüğü raporun uzunluğuna farklılık gösterir. Birkaç sayfa halinde veya defter şeklinde olanlarda vardır.

Taslak layihalar üzerinde bazı düzeltmeler olabileceğinden kâğıdın kullanılışı da farklı olabilmektedir. Bunlarda Layiha metni tek sayfa ise uzunlamasına kağıt ikiye bölünerek yarısına yazılır. Yada defter şeklinde bir yüzüne yazılır diğer yüzü boş bırakılırdı.

İlginizi Çekebilir:   Osmanlıca Teknoloji Haberleri

Lahiya Örneği

Lahiya

İdareyi Umumiyeyi dahiliye Müdüriyeti Esbabı mucibe Layihası

Elviyeyi selasede ruslar tarafından vücuda getirilen teşkilat-ı idariye ile teşkilatı mezkurenin sekeneyi mahalliye üzerinde hasıl etmiş olduğu intibeata dair icra edilen tedkikat neticesinde elviyeyi mezkurede birinci sınıftan batum ve kars livalarından mürekkeb birinci sınıf bir vilayet ile yirmi üç kaza yüz nahiye teşkili idareten muktezi görülmüştü.

Şu kadar ki batum ve kars livaları ahvali tabiiye itibariyle de yek diğeri ile münasebette bulunacak kadar hususi şeraiti haiz bulunmasına binaen elviyeyi mezkurede idareten hususi teşkili hukukça teşkil edilmeksizin her iki livanın vilayeti idareyi hususiyesine merbut ve mülhak olarak idare olunması ahval ve icabeti taabiiye ve idariyelerine münafi olacağından her iki liva idareyi hususiye itibariyle gayri mülhak gibi müstakil ad edilerek yalnız idareyi umumiyeyi devlete ait hususatta vilayete merbutları münasip görülmüştür. Fi 17 Eylül Sene

Rika hattı ile yazılmış belgeler ile rika hat hakkında bilgiler almak istiyorsanız Rika Hat Belge Çeşitleri yazımızı okuyunuz. Allah’a emanet olunuz. Vesselam.

Etiketler
Bu makaleyi paylaş
İnceleme bırak

İnceleme bırak

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir