Cennet Efendi Türbesi ve Kitabesi

Cennet Efendi’nin asıl ismi Mehmet Fenayi olup Tophaneli Katip İshak Çelebi’nin oğludur. Osmanlı dönemi velilerinden olan Cennet Efendi aynı zamanda Celvetiyye tarikatı şeyhlerindendir.

Cennet Mehmed Efendi Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1574 tarihinde doğduğu ve öldüğü zaman 90 yaşında olduğu tahmin edilmektedir. Babası gibi katiplik yapmış ve vaizlik görevinde bulunmuştur. Tarikat edebine uygun hayatı ve arif kişiliği nedeniyle adının önüne “Cennet” lakabı eklenerek “Cennet Mehmed Efendi” adıyla anılmıştır.  Başka bir rivayette Cennet mahlasının Şeyhi tarafından verildiği söylenir.

 Rivayete göre, Cennet Efendi helâların temizliğinde uzun süre çalışmıştı. Bir gün canına tak etmiş ve “yeter artık bitsin bu çile” diye feryat etti. Bu sırada arkasında bulunan Hazreti Hüdayi “Cennetlik artık bu işten kurtuldun” demiş ve onun bundan sonra Cennet ismiyle anılmasına vesile olmuştur.

Kardeşi olan Ahmet Çelebi aracılığıyla Aziz Mahmud Hüdayi hazretlerine intisap etmiştir. Bu intisaptan sonra kâtiplik mesleğinden ayrılmıştır. 17 sene şeyhine hizmet ettikten sonra Kütahya Simav’a halife olarak vazifelendirilmiştir.

Ancak Şeyhinden uzak kalacağı fikriyle bu görevi kabul etmek istememiş ama Aziz Mahmud Hüdayi’nin duasıyla Simav’a gitmiştir. Aziz Mahmud Hüdayi hazretlerinin vefat etmesi nedeni ile İstanbul’a dönerek inzivaya çekilmiştir.

İstanbul Tophane’de İlyas Çelebi Tekkesi’nde şeyhlik ifa ederken Hüdayi’nin torunu Mesud Efendinin vefatı ile yerine post-nişin olmuştur. Bu makamda 8 yıl kalmıştır. Aynı zamanda şair olup şiirlerini fenayi mahlası ile yazmıştır. Hayatı ve vaazları Celvetiye tarikatı müritlerinden olan Arabzade Mehmed Dede tarafından Cennetiye fi Maarifü’l- İlahiye adıyla bir eserde toplanmıştır.

Cennet Efendi Türbesi

Türbesi Aziz Mahmut Efendi Sokağı üzerinde ve Hüdayi Külliyesi’nin karşısında bulunmaktadır. Ahşap olan bu türbe yandığı için sonradan yapılmıştır. Sokağa bakan yönünde 18 nolu bir kapı ve 5 büyük penceresi bulunur.

Üsküdar’daki Hüdayi Asitanesi’nin alt kısmında bulunan türbesine defnedilmiştir. Bir yanında rivayete göre hanımı, bir tarafında da ismi tespit edilemeyen bir halifesi yatmaktadır. Üsküdar bulunan Cennet Efendi Haziresi, hâlen Hüdâyî Dergâhı’nda ziyaret edilen yerlerden birisidir.

Türbenin boyu 12.80 metre eni 7.5 metre ve yüksekliği ise 4 metredir. Dış kapıdan birinci bölmeye girilir. Burada, pirinç parmaklık içinde türbenin banisi yani inşa eden Rabia Adviye Hanım’ın ve iki oğlunun sandukaları vardır. Sandukaların sol tarafında bulunan ahşap bir merdivenden türbedar odasına çıkılır. Bu kısmın, Cennet Efendi zamanında zaviye olarak kullanıldığı rivayet edilmiştir.

Türbe, ortadan iki bölme ayrılmıştır. Ortadaki kapıdan ikinci kısma geçilmektedir. Kapının iki yanında ikişer pencere vardır ki burası Cennet Efendi Türbesi’dir. İçinde 7 adet sanduka bulunmaktadır.

Beş tanesinin levhaları Kısıklı Camii imamı Osman Efendi tarafından yazılmıştır. 3 sanduka pencereler önünde diğer dördü ise arka tarafta bulunmaktadır. Ön sırada, ortada Cennet Efendi metfundur. Cennet Efendi sandukasının solunda eşi gömülüdür. Fakat ismi belli değildir.

Sağ tarafındaki sanduka, ismi belli olmayan hülefasından bir zata aittir. Arka kısımdaki sandukalardan ikisinin levhaları yoktur. Evvelce, Hanımefendi diye levhalar varmış. Cennet Efendi’nin kızlarına veya hanımlarına ait olduğu rivayet edilmiştir. Diğer iki sandukadan biri, Asitane’nin şeyhlerinden Mehmet Ruşen Tevfiki Efendi’nin eşi Fatma Hanım’a aittir. Diğer sandukanın altında iki kadın ve bir çocuk gömülüdür.

Cennet Efendi Türbesi Kitabesi

Türbe 1800’lü yıllarda yanmış daha sonra Rabia Adviye Hanım isimli biri tarafından 1870 yılında ahşap olarak yeniden inşa edilmiştir. Rabia hanım tarafından türbenin girişine Şeyh Osman Şems Efendi tarafından yazılan kitabeyi koydurmuştur. Kapı üzerinde ta’lik yazı ile yazılmış, Mehmet Mısri imzalı, sekiz mısralı mermer bir kitabe vardır ki, kitabede yazan aşağıdadır.

Rabi’a Hanım olub sahibe-i hayr-ü kerem

Eyledi Hakk yoluna cûd ü semâhat icrâ

Ya’ni bu Cennet Efendi’nin idüb türbesini

Sarf-ı nakd ile bina kıldı mezarın ihyâ

Kıl ziyâret geh gelüb ravza-yı Cennet’dir bu

Şemme-i hak ıtırnâki virir kalbe safâ

Mevlevî nezri ile Şemsî didim târîhin

Rabi’a Cennet’e yapdırdı makâm-ı ulyâ

Nemekahu Mehmed Mısri 1287

Güzel ve ayrıntılı olarak hazırladığımız Eyüb Sultan Türbesi ve Kitabeleri konulu makalemize linki tıklayarak ulaşabilirsiniz. Allah’a emanet olun vesselam.