Bu bölümde Asli harfler temelinde zaid harfler ekleyerek kelimeler türetildiğini söylemiştik. Bu kelimelerin türetilmesinde şablon olarak vezinler kullanılır. Vezinlere örnek olarak ismi failden bahsedeceğiz. Dersler ilerledikçe ger konu başlığında ilgili vezinleri anlatacağız. Herkese kolay gelsin başarılar.
Vezin nedir?
Vezin kelime manası ölçü, şablon ve kalıp demektir. Bir önceki dersimizde asli harfleri temsil eden şablon olarak Feale kalıbını vermiştik. İşte vezinleri Feale (فعل ) kalıbı üzerinden anlatacağız.
İsm-i Fail Vezni
Bu vezin yapılan işin öznesini yani failini bize gösterir. Bu kalıp şu şekildedir.
Bu vezin söylediğimiz asli harfleri temsil eden feale şablonunu esas alınmış olup asli harfler sabit kalarak elde ediliyor. Bakın ilk asli harf olan fe aynen kalırken yanına sakin harekesiz elif harfi, ikinci asli harf ayın esreli ve üçüncü asli harfi temsil eden lam ise cezimli olarak yazılır ve Fail olarak okunur bu vezin. Şimdi bazı kelimeler vererek o kelimelerin failini bulalım.
İlk kelimemiz Nusret kelimesinin failini bulmak için köküne bakıyoruz. Bunun için zaid olan harfleri çıkarmak yeter demiştik. Ynie Ziad harfler konusunda 10 tane harf olduğunu ve bu harfleri El yevme tensahü olarak kodlamıştık. Buna göre Nusret kelimesinin kökü nun-sad-ra üşlüsüdür te ise zaid harfdir. Şu halde asli harfler olan nun-sad-ra harfi fail veznine göre hemen yanında yazıldığı gibi olur. Yani nasır yardım eden manasını alır.
Aynı şekilde İbadet kelimesinin asli harfleri Ayın-be-dal iken zaid olan harfler elif-te harfleridir. Fail vezninde Abid olarak yazılır ve ibadet eden manasını alır. Feth kelimesi zaten asli ahli konumundadır fail vezninde fatih olur feth eden manasındadır. Hüküm kelimesi ise fail vezninde Hakim olur ki hüküm veren manasında olur.
Burada yaptığımız şey asli harfleri bulup fail veznine göre yazmak ve okumaktır.
