Arapça kelimelerde keyfiyet olarak kelimelerin müzekker (erkek) müennes (dişi) olması ile müennes olma alametleri konularında bilgiler vereceğiz.
Arapça asıllı kelimeler müzekker (erkek) müennes (dişi) olmak üzere iki kısma ayrılır. Normal şartlarda arapça kelimeler müzekkerdir. Müennes olması için kelimenin son kısmına (asli harfler olmamalı) münnezlik işareti olan eklemeler yapılır. Peki müenneslik alemetleri nelerdir?
Müenneslik İşaretleri
1- Asli harflerden olmayan ve kelime sonuna gelen yuvarlak he üzerine gelen “te” harfi (ta-i merbuta)- Bir hatırlatma osmanlıcada genellikle yuvarlak he üzeri te kullanılmaz. Bunun yerine normal te ve he olarak kullanılır.
2- Kelime sonuna gelen kısa elif olarak isimlendirilen “ye” (Elif-i maksura) Arapça asıllı kelimelerde sonu ye ile birerek münneslik elde edilirken biz osmanlıcada daha ziyadesi ile elif (Elif-i memdude) kullanırız
3- Kelime sonuna gelen uzun elif olarak isimlemdirilen “Elif” (Elif-i memdude)- Renk bildiren ef’al vezninin sıfat-ı müşebbehlerin müennesleri kelimenin başındaki elif dişer sonuna ise elif-i memdude gelir.
MÜENNES KELİMELERİN SINIFLANDIRILMASI
Müennes kelimeler hakiki müennes, lafzi müennes, semai müennes ve bazı hususi kelimeler olmak üzere 4’e ayrılmaktadır.
1- Hakiki Müennes
Hakikatte dişi olana varlıklara işaret eden kelimeler olup bu kelimlerin sonunda müennesliğe işaret eden müenneslik alemtlerinin olması gerekmez. Yani kelimenin aslı dişi ve bayan olduğundan müenneslik işareti aramayız.
2- Lafzi Müennes
Kelime olarak müennes işaretlerinden birini taşıyan ama hakikatte dişilik hususiyeti olmayan müzekker kelimelerdir. Bu kelimeler gramer olarak müennes olup yani sözde münnes hakikatte ve manda müzekker olan kelimelerdir.
3- Semai Müennes
Semai daha önceki derslerimizde anlatmıştık. Belli bir kurala tabi olmaksızın işitilerek kulaktan kulağa gelen kalıplaşmış yapılardır. Neden böyle olduğuna dair kuralı olmayan yapılardır. Bunlara manevi ve itibari müennes kelimeler de denilir.
Gerek şekil olarak gerek gerek mahiyet olarak müennes olmadığı halde arapça gramer olarak müennes kabul edilen kelimelerdir.
4- Hususi Bazı kelimelerde
Canlı yada canlı olmasına bakılmaksızın dil bilgisi cihetiyle cem’i olan yani çoğul olan isimler, ülke ve şehir isimleri bu grupta yer alır.
